SPANCO telah meneruskan jalinan kerjasama dengan pakar reka Alam Melayu, Prof. Dr. Che Husna Azhari dalam menjulang warisan seni loyang ke persada yang lebih tinggi. Seni loyang merupakan warisan turun temurun kita yang perlu dimartabatkan supaya generasi masa depan tidak akan melupakan khazanah ini. Sepanjang tahun 2020, PRIHATIN akan memaparkan artifak-artifak loyang terpilih yang dibahagikan kepada 12 kategori aplikasi dan penggunaan. Keluaran kali ini mengetengahkan kebak laksa, ketur dan kendi basuh tangan, serta set anak kangsa.
1) KEBAK LAKSA – PERKAKASAN KULINARI
Kebak laksa merupakan salah satu alat tradisional yang terkenal pada tahun 50an dalam kalangan masyarakat sebagai alat memasak. Ia diperbuat daripada tembaga dengan teknik-teknik terperinci. Alat ini adalah acuan bagi menghasilkan sejenis makanan tradisi terkenal di Malaysia iaitu laksa.
Terdapat dua bahagian daripada kebak laksa di mana satu ialah badannya yang berbentuk silinder, pemampat doh yang mempunyai skru yang boleh diputar dan dilaras. Seterusnya bahagian atas kebak perlu diputar untuk menghasilkan tekanan supaya ia dapat membentuk urat laksa melalui lubang kecil.
Urat laksa ditadah masuk ke dalam belanga air mendidih dan dimasak. Antara komponen yang terdapat dalam kebak laksa ialah kebak (silinder), alang, ala, pemekup dan cermin.
2) KETUR DAN KENDI BASUH TANGAN – ESTETIKA HIDANGAN
Ketur dan kendi basuh tangan berfungsi sebagai alat perkakasan untuk membasuh tangan di sisi tempat makan. Ia berbentuk seperti labu di mana bahagian atas atau mulutnya agak lebar, bahagian tengah berkeluk-keluk atau bulat dan berpundi di bahagian perutnya.
Diperbuat daripada ayan iaitu zink atau timah sari, kendi digunakan sebagai alat untuk menyimpan air bagi tujuan minum, membasuh tangan dan sebagainya.
3) SET ANAK KANGSA – AKSESORI PERKAHWINAN
Anak kangsa secara tradisi merupakan bekas yang digunakan untuk menyaji makanan atau buah-buahan. Ia boleh disusun secara bertingkat terutamanya apabila menghidangkan kuih-muih atau manisan. Perkakas ini juga turut digunakan secara meluas sebagai bekas hantaran dalam majlis seperti majlis persandingan, meminang dan pertunangan. Set anak kangsa dibuat dalam pelbagai saiz dan bentuk.
ASAL USUL LOYANG
Bahan logam terkenal sejak zaman prasejarah dan tembaga merupakan logam terawal digunakan oleh manusia. Berdasarkan kajian, peralatan berasaskan tembaga telah dibawa masuk oleh masyarakat Funan semasa proses penghijrahan mereka pada zaman Dong Sun.
Negeri Terengganu terkenal dengan hasil seni loyang dan sehingga kini ia diwarisi oleh anak-anak muda. Penemuan gong tembaga di negeri Terengganu menjadi bukti pertama kewujudan tembaga dan kemudian ia berkembang sehingga masyarakat mula belajar karya seni loyang sehingga kini. Penghasilan kraf tembaga dengan reka bentuk kreatif yang mempunyai motif dan corak adalah bagi menggambarkan keharmonian dan tatatertib dalam sesebuah peradaban.
Ia terdiri daripada tiga jenis campuran tembaga yang terdiri daripada tembaga putih, zink dan kuning di mana ia dipanaskan dalam relau pada suhu tertentu. Sebelum dipanaskan dalam relau, secara tradisinya proses membuat tembaga bermula dengan menggabungkan acuan tanah liat dan lilin. Kebanyakan proses untuk menghasilkan tembaga masih menggunakan tangan dengan kaedah campuran tembaga bersama aloi tertentu.
Beberapa alat digunakan dalam pembuatan tembaga iaitu gunting, pemukul kayu, alat pengukir, penggilap dan cat gelap. Kemudian proses pembentukan tembaga selepas kering dilakukan dengan reka corak, menekap atas kertas lukisan, memahat, menukul dan mengecat gelap pada seluruh permukaan.
